EDISON YPI
Koka në majë të Ostrovicës, gjerdani me perlën e madhe Backën varur poshtë gushës, ca perla më të vogla rrotull qafës, pylli i flokëve, supet e lëmuara, gusha e mermertë, qafa më e bukur e botës, Qafa e Martës, i ngjan qafës së femrës.
Po ashtu si qafa e femrës, lëviz vazhdimisht në kërkim të dashurisë, edhe Qafa e Martës ndryshon çdo çast, bëhet ashtu si e do ai që e sheh, ai që e adhuron, ai që e dashuron.
Ta zëmë, dëshiron të shikosh ushtritë e huaja që kanë kaluar nga Qafa e Martës. Bujrum, të thotë Qafa e Martës. Ja pushtuesit, ja ndërluftuesit, kryqtarët, fituesit, humbësit, kërcënuesit. Ja ku janë: greku, serbi, austriaku, italiani, francezi, rusi, bullgari, e të tjerë e të tjerë. Dhe ti kënaqesh duke i këqyrur si vinë e ikin ata djaj.
Vetëm të huaj, vetëm pushtues. Po shqiptarë, a kaluan nga Qafa e Martës?
Sigurisht që kaluan. Ja ku i ke, ja ku po kalojnë, ja ku po marshojnë: udhëtarët, karvanët, çobanët, hallexhinjtë, zengjinët, fukarenjtë, hyzmeqarët, dervishët, priftërinjtë, kurbetlinjtë, kaçakët, komitët, hajdutët, karvanët, partizanët, ballistët, fashistët, mbretërorët, heroikët besnikët.
Ç’u bë gjatë shekujve në Qafën e Martës?
Plot gjëra u bënë. Mjaft të kesh dëshirë t’i shohësh. Ja ku po kalojnë kalorës mbi kuaj që lexojnë urdhra mbi pergamenë, dekrete sulltanore, apo romane, apo veneciane dhe, edhe më të largëta po deshe. Te Qafa e Martës u bënë kërcënime, u shpallën luftëra, paqe, u nënshkruan armëpushime, u kryen bisedime, u bënë pajtime, u realizuan besëlidhje.
Po gostira, a janë shtruar te Qafa e Martës?
Po. Janë shtruar sofra madhështore për një mijë e më tepër burra. Ku ua merrnin këngëve tronditëse, mbanin ison mahnitëse, hidhnin valle, ndiznin zjarr, shkonin desh hell, mal pilafi, lumë rakia, bromp dollia.
Vetëm festa, ahengje, këngë e valle, mish e raki?
Ç’ësht ay llaf?! Ku kthehej rakia e ngrihej dollia, jepej dhe besa. Pa kishte edhe helmime. Në Qafën e Martës vrasje janë bërë, pusira janë zënë, dëshmorë kanë rënë, tradhtarë që lëviznin si minj nga njëra qoshe në tjetrën ka pasur.
Heronj të lavdishëm, gjithashtu. Lace Backa, për shembull, trimi që i ngritën këngën me iso, ja ku e ke, ndiqe me kujdes, ja ku po ngjitet nga stani i vet te Qafa e Martës. Ku do i thërrasë Backës dhe backallinjve: Hej, djemtë e Backës, sot o kurrë! Përndryshe na mori greku përgjithmonë. Dhe pas pak Lacen e këngës e vrau pabesisht greku.
Veç ushtarë, oficerë, komandantë, jeniçerë, mamlykë, andartë, Qafën e Martës, që është më e zilepsura e të tëra qafave, e kanë vizituar edhe shkencëtarë, gjeologë, gjeofizicienë, gjeodedë, matematicienë, astronomë, astrologë, fallxhorë, magjistarë. Si dhe politikanë, gjeopolitikanë, ekonomistë, janë takuar te Qafa e Martës. Por dhe meteorologë, klimatologë, mjekë, endokrinologë, kardiologë, neurologë, sociologë, psikologë, psikiatër psikan-alistë. Erdhën, hodhën sytë rrotull. Ata pak që nuk u çmendën nga bukuria, u kthyen nga erdhën.
Me gjithë këto të mira, a s’më thua, ore si është, çfarë karakteri ka Qafa e Martës?
Qafa e Martës është qafë më serioze dhe më dinjitoze se Qafa e Pazarit, Qafa e Buallit, Qafa e Thorës, Qafa e Thirrës, Qafa e Thiut, Qafa e Gjarprit, Qafa e Barit. Qafa e Nëpërkës, Qafa e Sharrit, Qafa e Derrit, Qafa e Skiles, Qafa e Lopës, Qafa e Qenit, Qafa e Zagarit, Qafa e Thanës, Qafa e Krrabës, Qafa e Kiçokut, Qafa e Qarrit, Qafa e Nazelies. Qafa e Qeflies. Qafa e Shkrimtarit, Qafa e Poetit, Qafa e Llapaqenit. Qafa e Spiunit, Qafa e Hashashit, Qafa e Trafikantit, Qafa e Hajdutit, Qafa e Rrenacakut.
Qafa e Martës është, madje edhe më serioze dhe më dinjitoze se qafa e qafave, qafa e mitrës së femrës.
Qafa e Martës është më e madhja, më spektakolarja, më e bukura, më seriozja, më e rëndësishmja nga të gjitha qafat.
Para Qafës së Martës, qafat e tjera janë qafa qesharake.
Qafën e Martës kush nuk e ka parë, turp t’i vijë, të niset urgjent ta shohi e t’i falet.
Qafa e Martës kujt nuk i pëlqen, jazëk i qoftë, të bëjë autokritikë në mbledhjen e kolektivit.
Pikturë më të bukur se Qafa e Martës s’e kap dot asnjë penel, sado gjenial.
Nuk ka në botë skulpturë më madhështore se Qafa e Martës që e ka gdhendur era dhe shiu, dhe e ka bekuar Baba Fetahu.
NDIQE LIVE "PANORAMA TV" © Panorama.al
