Para 85-vitesh mjeshtri i pikturës shqiptare Nikolla (Kolë) u nda nga jeta.
Ai mbetet një nga artistët më të rëndësishëm dhe të kompletuar që vendi ynë ka pasur ndonjëherë, pasi përveçse si piktor, Idromeno njihet si skulptor, arkitekt, inxhinier, fotograf, muzikant e shumë të tjera. Kritikë të ndryshëm të artit shkojnë deri atje sa e cilësojnë kryeveprën “Motra Tone” si “Xhokonda shqiptare”, ndërsa Kolë Idromenon me universalizmin e tij në fushë të arteve e cilësojnë si “Da Vinçi shqiptar”.
Disa nga pikturat më të famshme të Idromenos janë: “Autoportret”, “Portreti i së shoqes”, “Portret i Mati Kodhelit”, “Motra Tone”, “Dy rrugët” dhe “Dasma shkodrane”. Ai lindi më 15 gusht 1860 në Shkodër. Mban titullin “Piktor i Popullit”. Ishte i pari që realizoi shfaqjet kinematografike në Shqipëri, 1919. Është themeluesi i shkollës realiste të pikturës shqiptare të shekujve XIXXX.
Në vitin 1883 realizoi tablonë “Motra Tone”, që është dhe vepra e parë e rëndësishme realiste në pikturën shqiptare të periudhës së Rilindjes dhe Pavarësisë. Thuhet se familja e tij ishte nga më të njohurat e Pargës në Çamëri. I ati, Arsen Idromeno, kishte ardhur në Shkodër nga ishulli Hidro i banuar nga arbëreshët e Greqisë. Kola filloi të pikturonte që kur ishte fëmijë; mësime për vizatim i mori duke qëndruar pranë fotografit të njohur të qytetit, Pietro Marubi, i cili e ndihmoi Kolën për të ndjekur studime për pikturë në Venecia.
Por, i pa mësuar me disiplinën në shkollë, pas 6 muajsh, Kola braktis mësimet dhe fillon të punojë pranë piktorëve dhe artistëve vendas. Pasi u kthye në Shkodër, më 1871, ai realizon pikturat e para; një prej të cilave “12 luftëtarët e Pargës në lundër” në përkujtim të largimit të paraardhësve nga Parga drejt Himarës. Nga fundi i shekullit 19 dhe fillimi i shekullit 20, pikturat e Idromenos u shfaqën në ekspozita të ndryshme ndërkombëtare si në Budapest, Romë, Bari, Nju Jork etj. Fusha të tjera ku Idromeno spikat janë skulptura dhe arkitektura, me rreth 60 ndërtime private e publike në Shkodër të projektuara prej tij.
Jeta e Idromenos u shënua nga tragjedia personale, e cila ndikoi thellë në prodhimin e tij artistik. Në vitin 1888, ai pësoi humbjen e djalit të tij dyvjeçar, fëmijës së tij të vetëm, që ishte një goditje shkatërruese. Vetëm dy vjet më vonë, në 1890, vdiq edhe motra e tij e dashur Tone, e cila ishte 31 vjeçe. Këto humbje prekën thellësisht Idromenon dhe pikëllimi i tij pasqyrohet në punën e tij, veçanërisht në pikturën “Motra Tone”, e përfunduar më 2 shkurt 1883. Ky portret, i quajtur shpesh si “Mona Lisa e Shqipërisë”, konsiderohet i pari portret psikologjik dhe social i pikturës realiste shqiptare gjatë Rilindjes.
Ajo rrëmben bukurinë delikate dhe pastërtinë shpirtërore të motrës së tij, e veshur me veshje tradicionale shkodrane dhe është kthyer në një nga veprat më ikonike në historinë e artit shqiptar. Gjatë kësaj periudhe, Idromeno prodhoi disa vepra të tjera të rëndësishme, duke përfshirë “Pusíja”, e cila përshkruan një skenë malore dhe “12 luftëtarët e Pargës në varkë”, që kujton largimin e të parëve të tij nga Parga në Himarë. Vepra e tij shpesh pasqyronte lidhjen e tij të thellë me peizazhin shqiptar dhe njerëzit e tij, si dhe ndjenjat e tij patriotike. Në vitin 1878, Idromeno u bashkua me Lidhjen e Prizrenit, një lëvizje patriotike kushtuar pavarësisë së Shqipërisë, duke treguar se ndjekjet e tij artistike ishin të ndërthurura ngushtë me idealet e tij nacionaliste.
/Gazeta Panorama
NDIQE LIVE "PANORAMA TV" © Panorama.al
