Nëse krahasojmë një shtëpi aktuale me atë të pesëdhjetë viteve më parë, do të zbulojmë se grumbullojmë të gjitha llojet e objekteve, shumë prej të cilave janë krejtësisht të padobishme. Në vetëm gjysmë shekulli shoqëria jonë është hedhur në krahët e konsumit të shfrenuar. Si rezultat, ne blejmë gjëra që nuk na duhen dhe që shpesh përfundojnë të harruara në fund të një sirtari ose zënë hapësirën e jetesës në shtëpi.
Arsyet që na shtyjnë të blejmë më shumë gjëra nga sa kemi nevojë janë të shumta, që nga rritja e adrenalinës që i paraprin kohës së blerjes, deri te besimi i rremë se këto objekte janë burim sigurie dhe lumturie. Megjithatë, baza e të gjitha këtyre arsyeve është identifikimi me objektet. Siç tha William James, “vetja e një personi është shuma totale e të gjitha gjërave që ai mund të përcaktojë si të tijat”.
Ne identifikohemi shumë me pasuritë tona
Në vitin 1937, Abraham Bredius, një nga historianët më prestigjioz të artit në botë, i cili i kishte kushtuar një pjesë të madhe të jetës së tij studios së Vermeer-it, mendoi se kishte gjetur pikturën e Vermeer-it “Krishti dhe dishepujt e Emaus”, të cilën ai e përshkroi si “shprehje të artit suprem”. Vlera e asaj pikture ishte e pallogaritshme. Disa vite më vonë u zbulua se në fakt ishte vepër e falsifikatorit Han van Meegeren dhe piktura e njohur ra në mënyrë dramatike në vlerë, duke u bërë një kuriozitet i thjeshtë.
Megjithatë, nëse piktura do të kishte qenë kaq interesante, ekspresive dhe e zgjuar, ajo duhet të kishte ruajtur vlerën e saj. Natyrisht që nuk është kështu, sepse shumë gjëra nuk kanë vlerë të madhe në vetvete, por ato nxjerrin në pah vlerën që ne i japim si shoqëri. Vlera e objekteve përcaktohet kryesisht nga bindjet tona rreth tyre, çfarë përfaqësojnë ato dhe natyrisht, nga ajo që ne mendojmë se ato thonë për ne. Zotërimi i një Vermeer është një simbol i statusit shoqëror, kulturës dhe vlerësimit artistik. Të kesh një van Meegeren, nuk është aq shumë.
Pa e kuptuar, objektet bëhen pjesë e identitetit tonë, si individualisht ashtu edhe kolektivisht. Nëpërmjet tyre ne komunikojmë personalitetin, bindjet dhe shijet tona, themi kush jemi dhe kujt i përkasim. Kjo do të thotë që kur ne posedojmë një objekt, ndodh një proces identifikimi përmes të cilit ne asimilojmë një pronë ose atribut të të njëjtit. Për shembull, përdoruesit e Apple mund të identifikohen me atmosferën e inovacionit, gjenialitetin dhe një elitizëm të caktuar që rrethon produktet e tij.
Ky nuk është një proces thjesht psikologjik. Në vitin 2010, neuroshkencëtarët në Universitetin Yale skanuan trurin e një grupi njerëzish teksa vendosnin objekte në një enë të shënuar “i imi” ose në një të dytë të shënuar me emrin e dikujt tjetër. Ata zbuluan aktivitet në korteksin paraballor medial në përgjigje të shikimit të objekteve të tyre. E njëjta zonë u aktivizua kur pjesëmarrësit përshkruanin personalitetin e tyre sepse ishte e lidhur me mendimin për veten e tyre. Kjo do të thotë që ne i shohim pasuritë tona si një zgjatim të vetvetes. Megjithatë, objektet jo vetëm që na lejojnë të shprehim identitetin tonë, por edhe ndihmojnë në ndërtimin e tij.
Ne nuk blejmë atë që planifikojmë të blejmë
Kur blejmë diçka, ka një ndryshim në kuptim, sepse ne nuk po blejmë thjesht një objekt, por konstruktin social të ndërtuar rreth tij. Kur blejmë një markë luksoze, për shembull, fitojmë ekskluzivitet dhe status. Por ne nuk blejmë gjithmonë gjëra me të cilat identifikohemi, ndonjëherë ato gjëra janë një shprehje e asaj që duam të jemi.
Fakti është se, në fund të fundit, ne nuk blejmë gjëra. Ne blejmë atë që ato gjëra na bëjnë të ndiejmë. Çdo blerje është e integruar me një emocion. Edhe zgjedhja e një tavoline nuk varet ekskluzivisht nga ngjyra, materiali apo funksionaliteti i saj, por nga të gjitha ato momente gëzimi që imagjinojmë rreth saj. Ne nuk blejmë as anëtarësim në palestër, por trupin që ëndërrojmë. Çdo blerje përmban një iluzion. Kur ai produkt pushon së na ngjalluri lumturi, ne kërkojmë një tjetër. Kjo është arsyeja pse ne përfundojmë duke hedhur gjëra që mund t’i përdorim ende dhe duke blerë gjëra që nuk na duhen. E vërteta është se ne nuk blejmë vetëm gjëra, por blejmë përvoja, iluzione dhe statuse për t’ua treguar të tjerëve.
Ne blejmë gjëra që nuk na duhen sepse mendojmë se kemi nevojë për to. Sepse ne jemi identifikuar me to. Sepse ne besojmë në premtimet që ato përmbajnë. Sepse na bëjnë të ndihemi më të fuqishëm dhe më të kontrollues mbi jetën tonë. Edhe nëse në thelb gjithçka është vetëm një iluzion.
BURIMI/ REVISTA PSIKOLOGJIA
NDIQE LIVE "PANORAMA TV" © Panoramaplus.al