Nuk është e vështirë të frymëzohesh nga punimet artizanale, gjatë shëtitjeve nëpër vende të reja. Ndodh shpesh që të frymëzohesh për t’i realizuar edhe vetë, por frymëzimi është harruar rrugës për në kthim. Megjithatë nuk ndodh kështu me të gjithë. Cecile Bellemere dhe Albana Asllani-Beaussier, dy mikesha, njëra franceze dhe tjetra shqiptare, e takuan pikërisht gjatë udhëtimeve pasionin e tyre për artizanatin.
“Duke shëtitur nëpër Veriun e Shqipërisë, kryesisht, u ndalëm një ditë në pazarin e Milotit. Aty shitet gjithfarë gjëje, por ne na mahnitën punimet artizanale të punuara në tezgjah nga gratë vendase. Së pari, ishte dëshira jonë si blerëse dhe dashamirëse të punëve me dorë që na shtyu drejt këtyre produkteve, më vonë menduam: ‘Pse të mos krijojmë një markë tonën me produkte të dizajnuara nga ne?'”, tregojnë të dyja.
Bellemere
dhe Albana
Asllani-Beaussier
Realizimet janë të shumta dhe nuk ngjasojnë fare njëra me tjetrën, përveçse janë të punuara me të njëjtin material leshi. Në showroom-in e tyre gjen çanta të të gjitha përmasave, ngjyrave, motiveve, kuleta apo dhe kutitë e bizhuterive. “Ja kjo këtu është logoja jonë, brenda është edhe etiketa ku thuhet se produktet janë të bëra me dorë… kjo këtu është një detaj argjendi, gjithashtu i punuar me filigran nga një argjendpunues shkodran”.
“C”-ja dhe “A”-ja, që identifikon punimet e tyre, është e dukshme në secilin prej punimeve. Cecile dhe Albana nuk e bëjnë të gjithë punën vetë, punojnë për to edhe gjashtë artizanë, por ato të dyja janë ‘koka’ e gjithçkaje dhe, në fund, të gjitha detajet kalojnë nga duart e tyre. Për të nxjerrë simbolet autentike shqiptare, kanë hulumtuar gjatë në Bibliotekën Kombëtare dhe kanë blerë një sërë librash etnografikë që janë marrë me këto simbole që gjenden në një sërë objektesh shqiptare.
Pikërisht mbi to janë realizuar të gjitha produktet “Cecile&Albana”. Yje, diej, gjarpërinj, figura gjeometrike, shqipja me dy krerë e shumë e shumë simbole të tjera gjenden të shkrira në çantat dhe kutitë. Ajo që qëndron si xhevahir mes krijimeve të tyre është qeleshja e famshme e Veriut. Por ajo e Cecile-ës dhe Albanës mbahet nga gratë. Me motive shqipeje të qëndisur apo me dantellë, me rrip të zi apo të kuq e të gjelbër, qeleshja tashmë ka marrë formën e çantës së krahut, e cila mund të mbahet me veshje kokteji apo mbrëmjeje, por edhe gjatë ditës. “Në këtë mënyrë kemi thyer pak edhe ndasitë gjinore”.
Në udhëtimet e tyre nëpër Shqipëri kanë gjetur disa zonja që ende e mbajnë gjallë traditën e të punuarit me dorë, edhe pse, siç e pohojnë të dyja, janë gjithnjë e më të rralla ato që e ruajnë të trashëguar besnikërisht. Bashkë me artizanin e qelesheve nga Kruja, janë gjashtë ata që janë të punësuar prej Cecile-ës dhe Albanës. “Rripat e çantave na i bën një zonjë, e cila i thur me dorë si gërshet. Është punë që kërkon shumë orë angazhim. Një të tillë, rreth tre metra, e gjetëm në pazarin e Milotit. U magjepsëm dhe përveçse e blemë, kërkuam nëse kishte ndonjë grua a vajzë që dinte ta bënte. E gjetëm një, e cila na tha se ishte fort e vështirë të punohej, por ia doli. Dhe ja ku i kemi te këto çanta”, rrëfen Albana.
Aq i argëton ky projekt, saqë çantave dhe kutive u kanë vendosur edhe emra, si të ishin qenie që komunikojnëme to. Qeleshet-çantat quhen “Pliza”, një emër që evokon plisin e lashtë, siç ndryshe i thonë qeleshes në Veri. Ato të përmasave pak më të mëdha sesa koka dhe vijnë me larmi ngjyrash, veç së bardhës dhe kanë emrin “Nini”. Disa çanta që të ngjajnë me zhgunin e barinjve janë pagëzuar si “Velinza”, një tjetër çantë me shqiponjën dykrerëshe mban emrin “Dava”, si zonja që e ka punuar, pastaj është çanta “Lulza”, sepse motivet e endura në të janë të emërtuara si lulëza edhe nga etnografët. Cecile dhe Albana kujdesen që asgjë të mos mbesë pa emër.
TAKIMI I DY KULTURAVE QË MORI NJË LOGO
Albana është e apasionuar për artizanatin e vendit të saj, Shqipërisë, e në mënyrë të veçantë prej endjes, qëndisjeve dhe kostumeve popullore. Cecile është franceze dhe ka zbuluar një vend që e frymëzoi me mënyrat e artizanatit të tij, gjë që stimuloi krijimtarinë e saj. Nga ky takim lindi një koleksion objektesh që e ngrenë lart vlerën e artizanatit shqiptar, që është në zemër të këtyre krijimeve. “Ne kemi ambicien që ta vlerësojmë dhe t’i promovojmë teknikat e lashta shqiptare që lidhen me endjen në avlement të qilimave, përpunimit të leshit e shajakut për qeleshet, drurit të ullirit, por dhe qëndisjeve e gjithashtu dhe fijes së argjendtë në formën e filigranit”, pohojnë.
NDIKIMET DHE FRYMËZIMET
Frymëzimi ynë na erdhi prej zbulimit të teknikave të lashta shqiptare që lidhen me endjen në avlemend të qilimave, prej punës që bëhet për kapelat tradicionale (qelesheve), drurit të ullirit, punimeve me grep dhe fijes së argjendtë në formën e filigranit. Gjithë këto zbulime na dhanë dëshirë për të krijuar. Takimet me gjithë këta artizanë të apasionuar, shkëmbimet tona të shpeshta me ta na dhanë një dëshirë për të krijuar, për të prekur lëndën dhe për ta përpunuar më pas me duart tona. Kërkimet në librat e vjetër për të gjetur motive dhe për t’i lidhur këto motive me ngjyrat dhe teknikat e punimit në rrethe të ndryshme, na ndihmuan për të kuptuar lidhjen (sensin) midis objektit dhe kulturës, gjë që i dha shkas imagjinatës sonë.
KRIJIMET C&A
“Leshi i pastër dhe i papërzier është lënda e parë e përdorur për koleksionin tonë. Për ne është shumë e rëndësishme përdorimi i lëndëve të para origjinale: leshi, pambuku, lini, druri i ullirit, ngjyrat natyrale, argjendi. Është e rëndësishme për ne që t’ju propozojmë objekte me vlerë dhe me sens, që janë realizuar prej një pune të bërë me dorë nga fillimi deri në fund, por edhe duke vlerësuar punën e bërë nga artizanët shqiptarë. Krijimet tona janë unike, ato nuk kanë të njëjtën formë, as të njëjtat detaje dhe secili prej tyre është objekt i një kujdesi të veçantë. Këto krijime janë fryt i bashkëpunimit midis të gjithë partnerëve shqiptarë dhe krijimtarisë sonë”, tregojnë mikeshat bashkëpunëtore./Panorama/
