E përditshmja britanike “The Telegraph” i ka kushtuar një reportazh zonës së Lezhës, aty ku do të strehohen shumë emigrantë që do të vijnë nga Italia.
Në shkrimin me titull “Rajoni i varfër shqiptar që mirëpret emigrantët e padëshiruar të Evropës”, gazeta thotë se “një marrëveshje prej 560 milionë paund me Italinë e Melonit ka zgjuar interesin e liderëve në të gjithë kontinentin”.
Vendasit në qarkun e Lezhës- shkruan gazeta- ku janë qendrat e paraburgimit, i kanë parë azilkërkuesit si një bekim dhe jo si një mallkim.
Vështirë se diçka ndodh në Kakarriq, një fshat rural në veri të Shqipërisë ku jetojnë Rexhep dhe Kristina Tetova.
Kur papritmas filluan të vinin fadromat, kamionë dhe qindra punëtorë, çifti mbeti i shtangur.
“Ata erdhën një ditë dhe filluan të punojnë,” thotë Rexhepi. “Nuk e kishim idenë se çfarë po ndodhte.”
Zhurma e ndërtimit ishte e pamëshirshme, ditë e natë për katër muaj. Punëtorët shqiptarë, malazezë dhe kroatë po punonin shumë për të ndërtuar atë që aktivistët e të drejtave të njeriut e kanë quajtur “Guantanamo e Evropës”.
Kakarriqi tani pret një nga dy qendrat e paraburgimit të ndërtuara për emigrantët, jo për ata që kanë mbërritur në vendin ballkanik me qëllim, por për emigrantët që përpiqen të arrijnë në Itali dhe që janë zhvendosur.
Qendra e paraburgimit dhe një objekt tjetër në portin e Shëngjinit janë rezultat i një marrëveshjeje prej 560 milionë paundsh midis Giorgia Meloni, kryeministres italiane, dhe homologut të saj shqiptar Edi Rama.
Marrëveshja e diskutueshme, për të cilën ekspertët thonë se mund të përfundojë lehtësisht duke kushtuar më shumë se 1 miliardë euro (830 milion £), shënon herën e parë që një vend i BE-së ka kontraktuar sistemin e tij të azilit.
Meloni shpreson të përpunojë deri në 3,000 azilkërkues meshkuj në muaj në këtë institucion për pesë vitet e ardhshme. Emigrantët e shpëtuar nga roja bregdetare italiane do të transportohen përmes detit Adriatik në Shëngjin, 15 minuta me makinë nga qendra e paraburgimit në Kakarriq.
Azilkërkuesit nga 19 vende që Roma i konsideron të sigurta do t’i trajtohen kërkesat në Shqipëri. Më pas ata do të deportohen teorikisht nëse zbulohen se janë emigrantë ekonomikë.
Pretendimet e atyre qe do te pranohen mund të kthehen në Itali, ndryshe nga skema e dështuar e Britanisë së Ruandës.
Pamja nga kopshti i Tetovës tani është e një muri të lartë. Në anën tjetër janë rreshtat gri të kabinave me krevate marinari. Objekti ka kapacitet për 3000 persona. Fqinjët e parë të rinj të Tetovës pas murit – 12 emigrantë nga Egjipti dhe Bangladeshi – mbërritën javën e kaluar.
Protestuesit i kanë cilësuar qendrat e paraburgimit si “një farsë të kushtueshme dhe mizore”, ndërsa Meloni e ka quajtur atë një mënyrë “të guximshme” për të zgjidhur krizën e emigrantëve.
Skema tashmë është përballur me një sërë sfidash ligjore, me të ardhurit e parë në kamp që kthehen në Itali vetëm disa ditë pas mbërritjes së tyre. Katër të tjerë u kthyen para se të arrinin në objekt pasi u zbuluan se ishin të mitur ose vulnerabël.
‘Meloni dhe Edi Rama bënë një punë të mirë’
Italia dhe Greqia kanë qenë prej kohësh në ballë të krizës së emigrantëve në Evropë për shkak të afërsisë së tyre me Afrikën e Veriut dhe Lindjen e Mesme dhe vijat e tyre të gjata bregdetare, të cilat i bëjnë ato të arritshme nga deti.
Ndërsa të dy vendet janë përballur me një krizë migracioni për gati një dekadë, numri i kërkesave për azil është rritur që nga fundi i pandemisë. BE mori 1 milion aplikime vitin e kaluar – afër kulmit të krizës së refugjatëve sirianë në 2015.
Rritja ka ardhur pasi qeveritë me para të kufizuara po përpiqen të riparojnë financat e tyre pas Covid-it, duke marrë gjithashtu një numër të madh ukrainas të zhvendosur.
Kostoja e krizës së azilit po rritet. Në Mbretërinë e Bashkuar, Rachel Reeves, kancelarja e Thesarit, ka fajësuar pwr një mbishpenzim prej 6.4 miliardë paundsh për sistemin e azilit, duke përfshirë planin e Ruandës.
Një reagim publik në të gjithë Evropën po rritet gjithashtu, duke forcuar partitë e ekstremit të djathtë. Ndërsa udhëheqësit po përpiqen të gjejnë zgjidhje.
Kritikët e marrëveshjes me Shqipërinë thonë se marrëveshja do të bëjë pak për të ulur më tej numrat. Grupet e të drejtave të njeriut e kanë cilësuar atë “çnjerëzore, absurde dhe të kushtueshme”.
Megjithatë, vendasit në qarkun e Lezhës, ku janë qendrat e paraburgimit, i kanë parë azilkërkuesit si një bekim dhe jo si një mallkim.
Lezha është një nga rajonet më të varfra të Evropës, me të ardhura pak më pak se një të katërtën e mesatares së BE-së. Si rezultat, popullsia është zvogëluar.
Shqiptarët ishin për dekada të shkëputur nga bota, duke jetuar nën një diktaturë komuniste që i dha asaj reputacionin e Koresë së Veriut të Evropës. Udhëtimi mes qyteteve kërkonte një leje, ndërkohë që dalja jashtë vendit ishte e paligjshme deri në fillim të viteve 1990. E paligjshme ishte edhe mbajtja e mjekrës dhe flokë të gjatë për meshkujt, apo edhe dhe të vishje xhinse.
Që nga shembja e diktaturës, popullsia ka rënë nga 3.3 milion në 2.8 milion. Në të gjithë Evropën, shqiptarët po jetojnë si emigrantë, shumë prej të cilëve vijnë si refugjatë vetë.
“Nuk ka të rinj”, thotë Rexhepi. “Ata u larguan. Ata janë jashtë vendit.”
Në fshatin Gjadër, pranë qendrës së paraburgimit, popullsia është zvogëluar nga 7000 në 2000 vitet e fundit.
Aleksander Preka, një kryeplak, thotë se qendra e paraburgimit tashmë po i sjell përfitime ekonomike zonës.
Vendasit që japin me qira shtëpi në fshat pranë një baze ajrore ushtarake të pashfrytëzuar tani mund të paguajnë 400 € (330 £) në muaj, nga 50-80 € vetëm tre muaj më parë.
Kampet kanë krijuar vende pune aty ku nuk kishte, duke paguar shumë më tepër se pagat lokale.
Shumica e banorëve të zonës që punësohen si kuzhinierë, pastrues dhe staf mirëmbajtjeje kanë qenë të papunë më parë, thotë Brahim Demo, 30-vjeçari drejtues administrativ i Shëngjinit, qyteti port ku azilkërkuesit mbërrijnë dhe vlerësohen fillimisht.
“Shumë banorë janë të punësuar në këtë projekt. Pagat janë shumë të mira në krahasim me rrogat shqiptare.
“Ka një ndryshim të madh,” thotë ai. “Një punëtor i mirëmbajtjes fiton 1200 euro në muaj. Ata do të fitonin 400 euro nëse do të bënin të njëjtën punë për një punëdhënës lokal.”
Popullsia e Shëngjinit rritet deri në 90,000 banorë në muajt e verës kur mbërrijnë turistët, por nga tetori deri në prill ka vetëm 3,000 banorë në qytetin e plazhit.
Qendrat e paraburgimit dhe punët që ato sjellin ofrojnë “një jetë më të mirë për këta njerëz”, thotë Demo.
“Kjo do të thotë se ata mund të riparojnë shtëpinë e tyre, të blejnë një makinë dhe të shkojnë në fundjavë larg me familjen.”
Si rezultat, punëtorët po shpenzojnë më shumë në qytet, shton ai. Fluksi i policëve italianë po sjell para edhe në restorante apo palestra.
Fillimisht, vendasit ishin të shqetësuar se prania e emigrantëve do të dëmtonte industrinë e turizmit, por kjo frikë është zhdukur.
Ndërkohë, vendasit thonë se fëmijët e tyre që jetojnë jashtë vendit shpesh bëjnë punë me pagë minimale në vende ku kostot e jetesës janë shumë më të larta.
“Vajza ime në Itali punon nga ora 4 e mëngjesit deri në orën 14:00 në një fabrikë që prodhon makineri për mjeljen e lopëve dhe deleve,” thotë një shitës 65-vjeçar Bade Dushku. “Ajo ka dy fëmijë dhe punon shumë. Ajo fiton 1500 euro në muaj atje, por çfarë i mbetet në fakt pasi paguan qiranë, energjinë dhe ushqimin?
“Italianët japin të njëjtën pagë për të punuar në kampe. Këtu uji, energjia e kështu me radhë është shumë i lirë. Ju nuk paguani qira. Pra, një pagë e tillë është shumë e mirë.”
Të dyja vajzat e saj janë duke luftuar për të përballuar jetesën – njëra në Reggio Emilia në Italinë veriore, tjetra në Birmingham.
“Të gjithë të rinjtë duan të shkojnë jashtë vendit për të fituar para. Ata nuk e dinë vërtet se sa e vështirë është”, paralajmëron Dushku.
Tre nga miqtë e saj kanë marrë punë pastrimi në qendrat e paraburgimit, duke fituar para mjaftueshëm.
“Meloni dhe Edi Rama bënë një punë të mirë”, shton ajo. “Ata janë shumë të zgjuar.”
“Kam dëgjuar që në Angli i keni futur emigrantët në një maune”
Muret e një resotranti janë zbukuruar me 70 piktura shumëngjyrëshe të Melonit.
Pronari, Gjergj Lucas, është mik i ngushtë i kryeministrit Rama. Artisti që qëndron pas portreteve, Helidon Haliti, u tha gazetarëve kur u hap restoranti: “A më duhej leje për të pikturuar portretin e saj? A kishte nevojë Andy Warhol për leje për të pikturuar Marilyn Monroe?
Italia ka një vend të veçantë në zemrat e shumë vendasve, pasi është shtëpia e diasporës më të madhe të shqiptarëve. Ajo dërgoi gjithashtu paqeruajtës gjatë viteve të trazirave civile dhe ka mbështetur kërkesën e Shqipërisë për anëtarësim në BE.
“Italia na ka mirëpritur,” thotë një peshkatar vendas kur u pyet për marrëveshjen e emigrantëve.
Edhe kreu i portit, Sandër Marashi, është dakord.
“Kjo është një mundësi e mirë për ne. Emigrantët duhet të ushqehen, kështu që kjo do t’i japë pak punë komunitetit. Edhe punëtorët italianë kanë nevojë për një vend për të qëndruar. Ndihmon shumë bizneset e vogla.”
“Kam dëgjuar në Angli që i keni futur emigrantët në një maune. Të paktën këtu kemi kampet tona në tokë”, shton Marashi.
Ai beson se ndihma e Italisë do të forcojë shanset e Shqipërisë për t’u bërë anëtare e BE.
“Sigurisht që mund të jetë e dobishme në këtë drejtim. Ne jemi pjesë e zgjidhjes së këtij problemi. Mendoj se është një gjë pozitive”, thotë ai.
Aleksander Preka, kryeplak i fshatit, beson se është vetëm çështje kohe integrimi i Shqipërisë në BE.
“Kampi do të jetë nën administrimin italian për pesë vitet e ardhshme deri në vitin 2030. Brenda pesë viteve, Shqipëria do të jetë pjesë e BE-së dhe nga ky kamp do të përfitojë e gjithë BE-ja”, thotë Preka.
Kombi i paraburgimit
Azilkërkuesit e Italisë nuk janë të parët që mbërrijnë në Shëngjin.
Që kur forcat perëndimore u tërhoqën nga Afganistani në vitin 2021, qeveria amerikane ka dërguar mijëra afganë që ikin nga talebanët atje për të pritur që kërkesat e tyre të përpunohen.
Ndërsa shumë prej tyre kanë arritur me sukses në SHBA, tre vjet më vonë ka ende familje të reja që vijnë. Disa afganë kanë qenë atje për vite, duke gjetur punë në hotele, duke u martuar me vendasit dhe madje duke krijuar familje.
“Jemi shumë të lumtur që jemi këtu”, thotë një burrë që mbërriti ditë më parë me familjen e tij pas një udhëtimi të tmerrshëm jashtë Kabulit.
“Ishte shumë e rrezikshme për ne. Ne ishim shumë të frikësuar. Disa nga të afërmit tanë janë ende në Afganistan dhe ne jemi shumë të shqetësuar për ta.”
Njerëzit në Shëngjin i tregojnë afganët si një shembull pozitiv të azilkërkuesve dhe vendasve që jetojnë në harmoni, me bizneset dhe hotelet që përfitojnë nga të ardhurat.
Por situata e tyre flet edhe për rreziqet për Shqipërinë në pritjen e emigrantëve të vendeve të tjera, thotë Mentor Kikia, gazetar kombëtar dhe analist politik.
Ndërkohë Kikia është skeptike për shanset e Shqipërisë për t’u anëtarësuar në BE. “Nëse ndërtimi i kampeve të emigrantëve do ta bënte Shqipërinë anëtare të BE-së, vendi ynë do të mbulohej prej tyre”, thotë ai.
Blerja e heshtjes së BE-së
Edi Rama, kryeministri i Shqipërisë, ka këmbëngulur se ai do të ndihmojë vetëm Italinë dhe u tha udhëheqësve evropianë se ka shumë vende të tjera të Ballkanit që mund t’i kërkojnë.
Kundërshtarët e tij dyshojnë se sa do të zgjasë kjo vendosmëri.
Ilda Zhulali, e Partisë Demokratike të Shqipërisë, thotë se vendi është kthyer në një ‘kosh plehrash’ për azilkërkuesit
“Kryeministri ynë u pyet: ‘Pse u ofruat për të nënshkruar këtë protokoll?’ Ai tha: “Nga dashuria për Italinë”. Fakti është se ky protokoll është firmosur nga epshi për pushtet për zotin Rama”, thotë Ilda Zhulali nga Partia Demokratike e Shqipërisë.
Zhulali kritikon liderët europianë për mbështetjen e Ramës. Shqipëria renditet më keq se vende si Kolumbia, Rusia dhe Gana për korrupsionin sipas Indeksit të Sundimit të Ligjit të Projektit Botëror të Drejtësisë.
Sistemi i tij i drejtësisë penale rezulton më i ulët se ai i Bjellorusisë, Nigerisë dhe Kinës. Korrupsioni ekziston në “të gjitha degët dhe nivelet e qeverisjes”, sipas një raporti nga SHBA të publikuar vitin e kaluar.
Zhulali thotë se përpjekjet për të frenuar fluksin kanë qenë të paefektshme.
NDIQE LIVE "PANORAMA TV" © Panorama.al
