Çmimi “Nobel” në letërsi iu dha dje autores koreanojugore Han Kang. Ky çmim iu dha autores “për prozën e saj intensive poetike që përballet me traumat historike dhe ekspozon brishtësinë e jetës njerëzore”.
Mats Malm, sekretari i përhershëm i Komitetit të Nobelit të Akademisë Suedeze, shpalli çmimin në Stokholm. Han, 53 vjeçe, fitoi Çmimin Ndërkombëtar Booker në 2016 për “Vegetarian”, një roman shqetësues në të cilin vendimi i një gruaje për të mos ngrënë mish ka pasoja shkatërruese. Romani i saj “Human Acts” ishte finaliste e Çmimit Ndërkombëtar Booker në 2018.
Çmimi i letërsisë është përballur prej kohësh me kritika se ai është shumë i përqendruar te shkrimtarët evropianë dhe amerikano-veriorë të prozës me stil të rëndë dhe të lehtë. Gara ka qenë, gjithashtu, e dominuar nga meshkujt, me vetëm 17 gra në mesin e 119 laureatëve të saj deri më tani. Gruaja e fundit që fitoi ishte Annie Ernaux e Francës, në 2022. Gjashtë ditët e shpalljeve “Nobel” u hapën të hënën me amerikanët Victor Ambros dhe Gary Ruvkun që fituan çmimin e mjekësisë.
Dy baballarë themelues të mësimit të makinerive – John Hopfield dhe Geoffrey Hinton – fituan çmimin e fizikës të martën. Të mërkurën, tre shkencëtarë që zbuluan teknika të fuqishme për të deshifruar dhe madje dizajnuar proteina të reja u nderuan me çmimin “Nobel” në kimi. Çmimi “Nobel për Paqe” do të shpallet sot dhe çmimi i ekonomisë më 14 tetor. Han Kang ka lindur në vitin 1970 në qytetin Gëangju të Koresë së Jugut. Në moshën nëntë vjeç ajo u zhvendos me familjen e saj në Seul. Babai i saj ishte një romancier me reputacion. Krahas shkrimit, ajo i është përkushtuar edhe artit dhe muzikës, gjë që pasqyrohet në të gjithë produksionin e saj letrar, shkruan në faqen e Çmimit Nobel.
Han Kang filloi karrierën e saj në 1993 me botimin e një numri poezish në revistën “Letërsia dhe shoqëria”. Debutimi i saj në prozë erdhi në vitin 1995 me përmbledhjen e tregimeve të shkurtra (‘Dashuria e Yeosu’), e ndjekur menjëherë nga disa vepra të tjera në prozë, romane dhe tregime të shkurtra.
I dukshëm ndër to është romani “Duart e tua të ftohta”, i cili mban gjurmë të interesit të Han Kang për artin. Libri riprodhon një dorëshkrim të lënë pas nga një skulptor i zhdukur, i cili është i fiksuar pas bërjes së trupave të femrave në allçi, shkruan në njoftim. “Ka një preokupim me anatominë e njeriut dhe lojën mes personazhit dhe përvojës, ku në punën e skulptorit lind një konflikt midis asaj që trupi zbulon dhe asaj që fsheh.
“Jeta është një fletë që harkohet mbi një humnerë, dhe ne jetojmë sipër saj si akrobatë të maskuar”, siç pohon rrëfimshëm një fjali në fund të librit”- shkruan në njoftim.
Aty shkruan se zbulimi i madh ndërkombëtar i Han Kang erdhi me romanin “Vegjetariania “, 2015. “I shkruar në tre pjesë, libri portretizon pasojat e dhunshme që pasojnë kur protagonisti i tij Yeong-hye refuzon t’u nënshtrohet normave të marrjes së ushqimit.
Vepra e Han Kang karakterizohet nga një ekspozim i dyfishtë i dhimbjes, një korrespondencë midis mundimit mendor dhe fizik me lidhje të ngushta me të menduarit lindor”- shkruan Nobel. Veprat e saj përfshijnë “Vegjetariania”, “Libri i Bardhë”, “Veprat Njerëzore” dhe “Mësimet Greke”.
“Kam qenë në gjendje të flas me Han Kang në telefon,” tha sekretari i përhershëm i Akademisë Suedeze Mats Malm gjatë shpalljes së fituesit. “Ajo po kalonte një ditë të zakonshme me sa duket – sapo kishte mbaruar darkën me djalin e saj. Ajo nuk ishte vërtet e përgatitur për këtë, por ne kemi filluar të diskutojmë përgatitjet për dhjetorin”, kur Kang do t’i jepet çmimi “Nobel”. Romanet, novelat, esetë dhe koleksionet e tregimeve të Kang kanë eksploruar në mënyra të ndryshme tema të patriarkatit, dhunës, pikëllimit dhe njerëzimit. Romani i saj i vitit 2007 “Vegjetariania”, i cili u përkthye në anglisht në 2015 nga Deborah Smith, fitoi çmimin Ndërkombëtar Booker në 2016./Gazeta Panorama
NDIQE LIVE "PANORAMA TV" © Panorama.al
